Αναρτήσεις

Κυριακή 2 Ιουνίου 2024

Ο Ρομαντισμός στα χρόνια της Digital Life




 



"Μη με ομιλής αν θέλης, 

μη με πης γοητευτικά 

λόγια αγάπης και λατρείας. 

Φθάνει να 'σαι εδώ κοντά,

να σε λέγω πως σε θέλω, να σ' εγγίζω, 

την δροσιά του πρωιού που αναπνέεις ν' αναπνέω 

κι αν και αυτά υπερβολικά τα βρίσκεις, 

να σε βλέπω μοναχά!"

Έπος καρδιάς - Κ.Π. Καβάφης 


Χρειαζόμαστε τον ρομαντισμό στην σύγχρονη εποχή;

Ανεπιφύλακτα, Ναι!

Μπορεί και σήμερα να αποτελέσει κίνημα πρωτοπορίας, όπως έγινε στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, τότε που άνοιξε τον δρόμο σε πολλά επερχόμενα κινήματα στη λογοτεχνία και στις τέχνες. Και τώρα μπορεί να παίξει έναν σημαντικό ρόλο αντίδρασης και αντίστασης στην συνεχώς κλιμακούμενη τάση του ανθρώπου να απορροφάται από την ασύδοτη χρήση της τεχνολογίας, που τον κάνει να ξεχνιέται μπροστά στο κινητό του και στον ηλεκτρονικό υπολογιστή.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε τον σημαντικό ρόλο που έπαιξε ιστορικά ο Ρομαντισμός στο παρελθόν και ειδικότερα στην αλλαγή του τρόπου αντίληψης του κόσμου. Μια ομάδα ανθρώπων ήταν πάντα εκείνη που φανταζόταν τον κόσμο αλλιώς και μέσα από τις τέχνες και την λογοτεχνία εκδήλωνε την αντίδρασή της σε ό,τι θεωρούσε ξεπερασμένο.


"Τόσο πολύ μ' αγάπησες, Κυρά, 

που άκουγα διπλά τα βήματά μου!

Πάταγα 'γώ - στραβός - μες στα νερά;

Κι εσύ κοντά μου..."

Ουλαλούμ, Γιάννης Σκαρίμπας


Αλλά πώς ορίζεται ο ρομαντισμός; Τι είναι ρομαντισμός;

Είναι η επιθυμία να αντιτάξουμε το συναίσθημα ενάντια, όχι στην λογική αυτή καθ' εαυτή, αλλά στην μονόπλευρη κυριαρχία της λογικής.

Στο παρελθόν, μεγάλες προσωπικότητες όπως ο Γκαίτε, ο Ουγκώ, ο Γκόγια και ο Μπλέηκ αντιτάχθηκαν στον νεοκλασικισμό και ανέδειξαν το πρωτοποριακό κίνημα του ρομαντισμού.


"Ποιος μες στην άγρια νυχτιά σαν άνεμος καλπάζει;

Ένας πατέρας που τον γιο του αγκαλιά κρατά

Κρατάει το αγόρι του σφιχτά και το σκεπάζει

Με ασφάλεια και θαλπωρή, ήρεμα και ζεστά

Γιε μου, γιατί το πρόσωπο σου κρύβεις μ' αηδία;

Πατέρα μου, δεν είδες τον Ξωτικοβασιλιά;

Δεν πρόσεξες το στέμμα του, το σκήπτρο, τον μανδύα;

Είναι η ομίχλη μοναχά, μόνο η συννεφιά

Έλα μαζί να φύγουμε αγόρι μου καλό

Έλα και τα πιο όμορφα θα παίξουμε παιχνίδια

Άνθη γλυκά, πολύχρωμα στολίζουν τον γιαλό

Και θα σου 'δώσει η μάνα μου, ολόχρυσα στολίδια


Πατέρα μου δεν πρόσεξες; Δεν άκουσες πατέρα;

Ο βασιλιάς των Ξωτικών μιλάει μες στη βραδιά

Ησύχασε αγόρι μου, άκουσες τον αέρα

Που πιάστηκε στις φυλλωσιές και τρέμουν τα κλαδιά

..........................

Πατέρα μου ο Βασιλιάς πλησίασε ξανά

Θα 'ρθεις μαζί μου κι αν δεν θες θα έρθεις με το ζόρι

Με πλήγωσε ο Βασιλιάς, και η πληγή πονά


Τρομάζει ο πατέρας του, στον έρημο το δρόμο

Κρατάει το παιδί σφιχτά και τρέχει πιο γοργά

Κι έφτασε στο καλύβι του μ' ένα μεγάλο τρόμο

Μα το παιδί του πέθανε κι είναι πολύ αργά"

Γιόχαν Γκαίτε - Ο Ξωτικοβασιλιάς


Ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ προβάλλει μια ιδιαίτερα φορτισμένη ρομαντική αντίληψη περί κοινωνικής ισότητας που στο τέλος οδηγεί στην Γαλλική Επανάσταση. 

Οι ίδιες αυτές ρομαντικές απόψεις ενέπνευσαν και τον Σέλλεϊ για να γράψει τον Ύμνο στην ελευθερία και να εμπνεύσει κι εκείνος με την σειρά του τον Μπετόβεν να συνθέσει την 9η συμφωνία του. 

Η ίδια ρομαντική αντίληψη ενέπνευσε την Ελληνική επανάσταση και το κύμα των φιλελλήνων που κατέφθασε στη χώρα μας για να πολεμήσει μαζί με τους σκλαβωμένους Έλληνες για την ρομαντική ιδέα της Ελευθερίας και της ισότητας των λαών.


"Τίγρη! Τίγρη!

Πυρωμένη λάμψη,

μέσα στης νυκτός τα δάση,

ποιο θα μπορούσε

χέρι αθάνατο ή μάτι

απ' τη φοβερή σου συμμετρία

ν' αντιγράψει κάτι;"

Γουίλιαμ Μπλέικ Ποιήματα - εκδόσεις Αρμός, μετάφραση Κώστα Λάνταβος


Και στην συνέχεια η τέχνη παίρνει τον λόγο με επαναστατικά έργα που έρχονται σε πλήρη σύγκρουση με τον μέχρι τότε κυρίαρχο κλασικισμό. 

Η ψυχρότητα, η σκληρότητα και η στεγνή αποτύπωση των ιδεών ανατρέπονται με ένα σκανδαλώδη τρόπο από τους ρομαντικούς που μιλούν με την γλώσσα του συναισθήματος. 

Ο ρομαντισμός φέρνει στην επιφάνεια τον ιμπρεσιονισμό, δηλαδή την ευαισθησία στην γραφή, στην ζωγραφική, στις ιδέες. Κι αυτό είναι μια μεγάλη επανάσταση. 

Η επιθυμία να αντιταχθούν τα συναισθήματα απέναντι στην μονόπλευρη κυριαρχία της λογικής είναι πλέον επιτακτική. Να προβληθεί με περισσότερο πάθος και ζωντάνια ο ψυχικός κόσμος του ανθρώπου, οι αδυναμίες και τα πάθη του. 

"Ετούτη την συνήθεια την είχε από παιδάκι: 

να 'ρχεται στο δωμάτιο κάθε πρωί για λίγο. 

Εκεί την επερίμενα σαν ηλιαχτίδα ελπίδας. 

"Καλή σου μέρα" μου 'λεγε "γλυκέ μου πατερούλη!" 

Τότε την πένα μου 'παιρνε, άνοιγε τα βιβλία, 

καθόταν στο κρεβάτι μου, πείραζε τα χαρτιά μου 

και γέλαγε - μα άξαφνα έφευγε σαν πουλάκι."  

Βίκτωρ Ουγκώ - Ετούτη η συνήθεια

Και σήμερα τι γίνεται που η εξέλιξη της τεχνολογίας είναι ραγδαία και έχει αλλάξει εντελώς τον τρόπο σκέψης και ζωής των ανθρώπων; Που έχει αποχαιρετίσει προ πολλού ο άνθρωπος το συναίσθημα και η λογική του συμφέροντος και της κακώς εννοούμενης πολλές φορές προόδου μας παγιδεύει σε έναν στείρο τρόπο σκέψης και διαβίωσης; 

Σήμερα που, όσο οι επιστήμες εξελίσσονται τόσο η ανθρωπιά και η ευαισθησία συρρικνώνονται; Πού βρίσκεται το συναίσθημα μέσα σ' αυτό το κάδρο της τεχνητής νοημοσύνης; Παράγονται άραγε και τεχνητά συναισθήματα; Υπάρχει η δυνατότητα να παραχθεί τεχνητός έρωτας, τεχνητή λύπη ή χαρά; 




Η προοπτική να εξαφανιστούν λίγο-λίγο οι γκαλερί και τα μουσεία είναι υπαρκτή. Ήδη έχει κάνει δυναμικά την εμφάνισή της η διαδικτυακή τέχνη (internet art, net art) μια μορφή τέχνης νέων μέσων που διανέμεται μέσω Διαδικτύου. 

Σήμερα όλα παράγονται και παρουσιάζονται ψηφιακά, η ζωγραφική, η γραφή, το σχέδιο, η γλυπτική η μουσική. 

Οπότε, τι απομένει; Θα παραδοθεί ο άνθρωπος αμαχητί στη λαίλαπα της άκρατης τεχνολογίας που έφτασε να διαμορφώνει συνειδήσεις ή θα αντισταθεί σ' αυτήν χρησιμοποιώντας το μοναδικό μέσον που διαθέτει απέναντι στην "ανέπαφη συναλλαγή": τον ρομαντισμό; 











23 σχόλια:

  1. Μαρία πολύ σωστές όλες οι σκέψεις σου που μας ανέπτυξες. Ας παραμείνουμε ρομαντικοί και ας μας λένε ξεπερασμένους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πολύ χαίρομαι που συμφωνείς Κώστα μου. Να είσαι καλά.
      Καλό μήνα και καλή εβδομάδα εύχομαι.

      Διαγραφή
  2. Μακάρι να συνεχίσει και μια μερίδα από τα νέα παιδιά, να πιστεύει στον ρομαντισμό.

    Εμείς ζήσαμε σε ωραία δημιουργικά χρόνια.
    Φιλιά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Τα ζήσαμε και τα νοσταλγούμε Ρένα μου.
      Αν οι νέοι άνθρωποι καταφέρουν να κάνουν το άλμα προς την ευαισθησία και τον ρομαντισμό θα είναι μια μεγάλη κατάκτηση για τους ίδιους και την γενιά τους όλη, την εποχή που ζούμε.
      Καλή εβδομάδα και καλό μήνα Ρένα μου
      Πολλά φιλιά

      Διαγραφή
  3. Μαρία μου, η σημερινή σου μελέτη-παρουσίαση, θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει υλικό για ολάκερη ημερίδα για το ρόλο της τέχνης σήμερα.
    Απέναντι σε όλο αυτό το φάσμα του ευνουχισμού της τέχνης και του πνεύματος, έχουμε χρέος να απαντήσουμε με ένα δυναμικό ρεύμα αμφισβήτησης και ανατροπής.
    Ένας εκχυδαϊσμένος δήθεν ορθολογισμός, στη λογική της εμπορευματοποίησης, προσπαθεί μεθοδικά να ρίξει τις μεγάλες αυτές αντιστάσεις.
    Σίγουρα ο ρομαντισμός είναι ένα ρεύμα τέχνης, που φέρνει τον άνθρωπο αγκαλιά με το συναίσθημα. Και αυτό τον φέρνει ξανά κοντά στις ρίζες του. Ανθρωπιά, αλληλεγγύη.
    Όμως δεν αρκεί μόνο ο ρομαντισμός. Αυτός πρέπει να δεθεί με το κοινωνικό έργο, με την σύνδεση με την κριτική ματιά στη δομή της κοινωνίας καθώς αυτή είναι που βάζει τα όρια και τους κανόνες. Να ερμηνεύσουμε, να καταγγείλουμε, να αποκαλύψουμε και στη συνέχεια να μιλήσουμε, να παράξουμε έργο.
    Μαρία μου, τι όμορφα αποσπάσματα, μάς έδωσες, αγαπημένη μου φίλη. Πόσο όμορφο το σημερινό σου θέμα και πόσο πολύτιμο.
    Την καλησπέρα μου, κορίτσι μου, όμορφες μέρες να έχεις.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Συμφωνώ Γιάννη μου, ρομαντισμός δεν είναι βέβαια μόνον η ιστορία π.χ. του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας είναι και οι μεγάλες ιδέες και η πίστη πως θα πραγματοποιηθούν. Κι αυτή η πίστη οδηγεί τους ανθρώπους στην αντίσταση και την διεκδίκηση μιας καλύτερης και πιο δίκαιης ζωής. Όλα από την ανθρώπινη ψυχή ξεκινούν κι εκεί καταλήγουν. Το όραμα μιας καλύτερης ζωής όλων των ανθρώπων είναι το ευγενέστερο όλων και πυροδοτεί δίκαιους αγώνες. Χωρίς τον ρομαντισμό των μεγάλων ιδεών τίποτα καλό δεν πρόκειται να δούμε από δω και πέρα.
      Καλή εβδομάδα και καλό μήνα Γιάννη μου
      Πολλά φιλιά!

      Διαγραφή
  4. Ένα μεγάλο πνευματικό κίνημα που εκφράζει τη ρομαντική διάθεση, που δεν αφορά μόνο την τέχνη, αλλά την ελευθερία, την ίδια τη ζωή και τα συναισθήματα. Πρόλαβε και τη δική μας γενιά. Από κει και πέρα η σημερινή τεχνολογία και οι απαιτήσεις της αγοράς έχουν επηρεάσει τον τρόπο σκέψης και όχι μόνο και καμμιά σχέση δεν έχει με το ρομαντισμό του ¨παλιού καλού καιρού¨
    Πολύ όμορφο και ενδιαφέρον αφιέρωμα και σ' ευχαριστούμε!
    Καλό μήνα Μαρία μου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Τι ωραία που θα ήταν να ξεκινούσε πάλι ένα τέτοιο κίνημα και να τα άλλαζε όλα! Δεν θα ακολουθούσαν όλοι βέβαια, αλλά όσοι θα είχαν την τόλμη να το κάνουν θα δημιουργούσαν κοιτίδες ευαισθησίας. Ο ρομαντισμός σε πολλούς ανθρώπους, πιστεύω πως δεν έχει χαθεί. Όσοι επιμένουν να ζουν λιτά και σύμφωνα με τις επιταγές της φύσης, δεν θα χάσουν ποτέ το προνόμιο της ευαισθησίας και του ρομαντισμού. Αλλιώς, τίποτα...
      Σ' ευχαριστώ πολύ Αννίκα μου, καλό μήνα να έχεις κι εσύ, και ένα καλοκαίρι αλλιώτικο απ' τα άλλα :)
      Πολλά φιλιά!!

      Διαγραφή
  5. Είναι δύσκολο να φανταστώ στην σημερινή εποχή, όπου κυριαρχούν οι Νέες Τεχνολογίες ( της ευκολίας και της υποδούλωσης συγχρόνως) κάποιο καλλιτεχνικό ρεύμα, που θα μπορούσε να τα προσπεράσει όλα αυτά και αν δώσει ξανά προτεραιότητα στο συναίσθημα. Που κι αυτά τα συναισθήματα, όσο και όπου υπάρχουν, έχουν γίνει φευγαλέα, ελάχιστα, αδύναμα. Έχουμε μάθει στην γρήγορη εικόνα, στον συνθηματικό λόγο και στην αμφισβήτηση των συναισθημάτων μας.
    Ωραία εγγραφή, με έβαλε σε σκέψεις....πρωινάτικα!
    Την Καλημέρα μου, Μαρία!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλημέρα Βασίλη, πιστεύω πως η ρομαντική ανταπόκριση συμβαδίζει με την αγάπη για την φύση και τα θαύματά της. Αν χάσουμε αυτό τότε δεν υπάρχει σωτηρία. Είναι κρίμα όμως, γιατί την ευαισθησία την αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις όχι με την λογική.
      Να είσαι καλά. Καλή εβδομάδα και καλό μήνα Βασίλη μου!

      Διαγραφή
  6. Για μένα ρομαντισμός είναι η γλυκιά έκφραση της καρδιάς!
    Όλα τα ποιήματα που διάλεξες, ευαίσθητα και αποδίδουν τέλεια τον ρομαντισμό όπως τον εννοούμε και στην ορθολογική μας εποχή!
    ΑΦιλάκια τρυφερά, γλυκά με μια μεγάλη αγκαλιά αγάπης!
    Στεφανία

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Aχ Στεφανία μου προσπαθώ από χθες να σου αφήσω μήνυμα στην "Κανονικότητα" και έχει σταθεί αδύνατον επειδή λέει δεν έχω λογαριασμό εκεί που έχεις κι εσύ. Θα προσπαθήσω κι άλλο όμως. Θα βρω τον τρόπο.
      Ναι, τον θέλουμε τον ρομαντισμό, άλλωστε και ο Πλάστης αυτού του πλανήτη ήταν κατάφορτος από ρομαντισμό όταν τον δημιουργούσε. Είμαι σίγουρη :)
      Καλή εβδομάδα και πολλά φιλιά με αγάπη κι από μένα Στεφανία μου!

      Διαγραφή
  7. Μαρία μου, ολόσωστες οι σκέψεις σου και συμφωνώ με τους προβληματισμούς σου.
    Ο ρομαντισμός χρειάζεται, γιατί μας προσφέρει μια γλυκιά εσάνς της ζωής, που βοηθά στην ισορροπία.
    Ελπίζω πως ο άνθρωπος θα βρει γενικότερα την ουσία και δε θα χαθούν αξίες και όμορφα συναισθήματα. Δεν είμαι υπερβολικά αισιόδοξη ότι θα δικαιωθώ, αλλά δε παύω να ελπίζω χαχα
    Καλή συνέχεια στη μέρα σου. Πολλά φιλιά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Ας ποντάρουμε στο καλύτερο δυνατό Μαρίνα μου και ας κρατήσουμε για τους εαυτούς μας τουλάχιστον αυτή την "γλυκιά εσάνς" που αναφέρεις στο σχόλιό σου.
    Πολλά φιλιά κι από μένα
    Καλημέρα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Στο κορυφαίο σου ερώτημα στο τέλος του κειμένου, είναι όλη η ουσία. Συγχαρητήρια για την εξαιρετική προσέγγιση στο θέμα, για τα διλήμματα που θέτεις και για τα αντιπροσωπευτικά αποσπάσματα των πιο σπουδαίων εκπροσώπων του ρομαντισμού. Ένα πρωτοποριακό κίνημα που ύμνησε τον άνθρωπο, αλλά στις μέρες μας παρακμάζει και απειλείται απ' τη μονόπλευτη κυριαρχία της λογικής. Όπως έχει γράψει και η Martha Medeiros:
    "Αργοπεθαίνει
    όποιος δεν "αναποδογυρίζει το τραπέζι" όταν δεν είναι ευτυχισμένος στη δουλειά του,
    όποιος δεν ρισκάρει τη σιγουριά του, για την αβεβαιότητα του να τρέξεις πίσω απο ένα όνειρο,
    όποιος δεν επιτρέπει στον εαυτό του, έστω για μια φορά στη ζωή του, να ξεγλιστρήσει απ' τις πάνσοφες συμβουλές..."

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Τι ωραία που τα λέτε και οι δυο σας!
    Σήμερα οι περισσότεροι άνθρωποι μένουν εκεί που δεν θέλουν άλλοτε από αδυναμία κι άλλοτε από δειλία πιστεύοντας πως τα όνειρα, ακόμα και η ουτοπία, οδηγούν σε αδιέξοδα, κάτι που δεν ισχύει. Αντίθετα, μας ωθούν να προχωράμε συνεχώς μπροστά.
    Σ' ευχαριστώ πολύ Μαρία, καλό Σαββατοκύριακο!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Αλίμονο αν χανόταν ο ρομαντισμός Μαρία μου από το κόσμο, είναι το συναίσθημα που κάνει τον άνθρωπο να ονειρεύεται, να πιστεύει σε αξίες. Μπορεί να είναι λίγοι οι ρομαντικοί, όμως θα είναι εκείνοι που θα κάνουν την διαφορά, και θα εκτιμήσουν πόσο όμορφά κρύβει μέσα του ένας πίνακας, με τόσο όμορφο ρομαντικό θέμα όπως αυτός (δικός είναι ε;) στην αρχή της ανάρτησης σου.
    Και βέβαια θα συμφωνήσω με την ρήση του Χ. Μίσιου για την τρυφερότητα, η οποία γενναει κατα την γνώμη μου τον ρομαντισμό ,μέσα σε έναν ηλεκτρονικό κόσμο γεμάτο ψευδεσθήσεις!
    Να είσαι πάντα καλά Μαρία μου να κάνεις ότι αγαπάς... την αγάπη μου φιλιάααα! 🧡🤗

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Χαίρομαι που συμφωνείς Σμαραγδάκι μου. Μέσα σ' αυτήν την εποχή της απόλυτης κυνικότητας που ζούμε, χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ το συναίσθημα. Κι εσύ να είσαι καλά και να περνάς όμορφα.
      Πολλά φιλιά κι από μένα με πολλή αγάπη Σμαραγδάκι μου!!

      Διαγραφή
  12. ΜΑΡΊΑ ΜΟΥ 🧡🤗😊 Αυτά για την ΑΝΤΙΠΟΛΗ ...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Πολύ ωραίο.
    Βάση του ρομαντισμού η αγάπη στον άνθρωπο.
    Η ευγενής ιδέα και κατ' επέκταση η πράξη για την απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δεσμά της μισθωτής και κοινωνικής σκλαβιάς, ενισχύει και δίνει επιπλέον περιεχόμενο στον ρομαντισμό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή