Μυθιστορηματικές εικόνες

Η Ρωσία που γνώρισα μέσα απ’ τη λογοτεχνία της έχει κερδίσει ένα μέρος της ψυχής μου, το πιο βαθύ και στέρεο γιατί σχηματίστηκε σε μικρή ηλικία, τότε που ακόμα φανταζόμουν τον κόσμο. 

Οι απέραντες χιονισμένες στέπες των Τατάρων στο «Πόλεμος και Ειρήνη» του Τολστόι, η περιπετειώδης πορεία μέσα στα χιόνια προς το Ιρκούτσκ του Μιχαήλ Στρογκόφ –άσχετα αν το βιβλίο το έγραψε ο Ιούλιος Βερν- ο έρωτας της Λάρα και του δόκτορα Ζιβάγκο στην παγωμένη ύπαιθρο και τόσες άλλες μυθιστορηματικές εικόνες, αναβίωσαν μέσα μου όταν είδα τις φωτογραφίες από τη φύση του Valaamskie.       

Νησί Βάλααμ, το μεγαλύτερο του Αρχιπελάγους στο βόρειο τμήμα της λίμνης Λάντογκα

Στο μακρινό Βορρά, στα σύνορα Ρωσίας-Φινλανδίας υπάρχει η μεγαλύτερη λίμνη της Ευρώπης -λίγο μικρότερη από την Πελοπόννησο- η Λάντογκα, "Ο παγωμένος δρόμος της ζωής"  (Ντορόγκα ζίζνι) όπως την ονόμασαν αργότερα επειδή από εκεί διασώθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, εργαλεία και έργα τέχνης, κατά τη διάρκεια της ηρωικής υπεράσπισης του Λένινγκραντ από την πολιορκία των Ναζί.

http://www.katiousa.gr/istoria/limni-lantogka-o-pagomenos-dromos-tis-zois/

Νησί Βαλαάμ στους πάγους

Σε μια συστάδα νησιών, στο βόρειο τμήμα της Λάντογκα που ονομάζεται Αρχιπέλαγος Βαλαάμ, με τη σκληρή αλλά τόσο μαγευτική ομορφιά ιδρύθηκε - γύρω στο 1300 μ.χ.- η μονή Βαλαάμ, ως τελευταίος προμαχώνας της Ορθοδοξίας κατά του Σουηδικού Καθολικισμού. 
Η μονή υπάρχει μέχρι σήμερα. 

Εκεί, έχει περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ο επίσκοπος Епископ Панкратий  που, όταν βρίσκει χρόνο παίρνει τη φωτογραφική μηχανή του και απαθανατίζει τα υπέροχα τοπία του νησιού. Επίσης ανεβάζει και φωτογραφίες ρωσικών εκκλησιών που μοιάζουν παραμυθένιες έτσι όπως ξεπροβάλλουν μέσα στο χιονισμένο τοπίο.  

«…Ο ήλιος ανάτελλε και στο πάρκο το χώμα ήταν καλυμμένο από μια μακριά, δαντελωτή και υγρή από τη δροσιά, σκιά, μια σκιά που δεν ήταν μαύρη. Σκούρα γκρίζα, έμοιαζε με δέρμα βρεγμένο. Η αποχαυνωτική ευωδιά του πρωινού, λες και προερχόταν απ’ αυτή την υγρή σκιά, που οι φωτεινές γραμμές που σχημάτιζε, έτσι όπως απλώνονταν στο έδαφος θύμιζαν δάχτυλα κοριτσιού."

( Μπόρις Πάστερνακ "Δόκτωρ Ζιβάγκο")

«…Τη νύχτα ο Γιούρα ξύπνησε από ένα χτύπημα στο παράθυρο. Το σκοτεινό κελί έλαμπε από ένα λευκό υπερφυσικό φως. Ο Γιούρα έτρεξε με το πουκάμισο στο παράθυρο και κόλλησε το πρόσωπό του στο κρύο τζάμι. Δεν μπορούσε να διακρίνει ούτε το δρόμο ούτε το νεκροταφείο ούτε τον κήπο. Έξω, μονάχα η μανιασμένη θύελλα κι ο αέρας, που έκανε το χιόνι να καπνίζει. Θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί πως η θύελλα γινόταν επίτηδες τόσο φοβερή. Σφύριζε κι ούρλιαζε και με κάθε τρόπο προσπαθούσε να κινήσει το ενδιαφέρον του Γιούρα σα να διασκέδαζε προκαλώντας τον. Από τον ουρανό, ατέλειωτα νήματα από άσπρο ύφασμα έπεφταν ασταμάτητα στη γη. Η θύελλα ήταν μονάχη στον κόσμο. Κανένας δεν μπορούσε να την ανταγωνιστεί.»
( Μπόρις Πάστερνακ "Δόκτωρ Ζιβάγκο")

«Ένα ήσυχο πάρκο περικύκλωνε τη διαδρομή. Πάνω στα έλατα τα κοράκια τίναζαν την πάχνη απ’ τα λυγισμένα κλαδιά  και τα κρωξίματά τους αντηχούσαν σαν ξερόκλαδα που σπάνε. Τα φώτα ήταν αναμμένα. Η νύχτα απλωνόταν.»

Μπόρις Παστερνάκ "Δόκτωρ Ζιβάγκο"

Αρχιπέλαγος Βαλαάμ

«…Όταν κανείς κοιτούσε το ποτάμι, τα μάτια του πονούσαν. Ορμούσε στο φως του ήλιου και σπινθήριζε σα φύλλο από μέταλλο. Ξαφνικά το νερό φούσκωσε. Ένα μεγάλο πλεούμενο τραβούσε από τη μιαν όχθη στην άλλη φορτωμένο με άλογα, κάρα, χωρικούς.»

Μπόρις Παστερνάκ "Δόκτωρ Ζιβάγκο"

«…Κάτω από το φως όλες οι κινήσεις έμοιαζαν υπολογισμένες μια προς μια. Κι όμως ήταν, σε τελική ανάλυση, ανεξέλεγκτες, μεθυσμένες μέσα στο χείμαρρο της ζωής που τις ένωνε.»

Μπόρις Παστερνάκ "Δόκτωρ Ζιβάγκο"

"Όλες οι ζωές έχουν κάνει τον θλιμμένο κύκλο τους, έχουν πεθάνει. Ήδη έχουν περάσει χιλιάδες αιώνες απ’ όταν η Γη γέννησε ένα ζωντανό οργανισμό. Και άδικα το καημένο φεγγάρι φωτίζει..." 

 Αντόν Τσέχωφ "Ο γλάρος" 

"Δεν είμαι εγώ. Δεν είμαι εγώ αυτή. Περπατούσα και περπατούσα και σκεφτόμουν και ξέρω τώρα πως για μας αυτό που μετράει δεν είναι τα όνειρα για φήμη και δόξα, είναι η αντοχή. Είναι το να ξέρεις πώς να συνεχίζεις ασχέτως όλων των υπολοίπων. Η πίστη στον εαυτό μου με βοήθησε."

Αντόν Τσέχωφ "Ο Γλάρος" 

"...Φτου ξελευτερία και για τα δέκα, σου λέω, καθώς σε αφήνω να με κερδίσεις για μια ακόμη φορά, και ύστερα ολοκληρωτικά χαμένος γύρω από 'σένα, πιάνω τα δυο πόδια σου και φιλάω ένα προς ένα και τα δέκα κάτασπρα δάχτυλά τους. Και όταν τελειώνουν οι μικρές κόκκινες σημαίες των ποδιών σου, ανεβαίνω αργά-αργά όλο και πιο ψηλά, και αφού κάνω έναν μικρό περίπατο ανάμεσα στις ελίτσες του λαιμού σου, φθάνω στη λευκή σου πλάτη, και καθώς αρχίζω να λύνω ένα-ένα τα κορδόνια του γαλάζιου διάφανου νυχτικού σου, εμφανίζεσαι μπρος μου τόσο κομψή και ταυτόχρονα τόσο ανυπεράσπιστη, που μοιάζεις περισσότερο με έναν μικρό γεμάτο αρμύρα γλάρο που κρατά στην αγκαλιά του τις δυο φτερούγες του..."

Αντόν Τσέχωφ "Ο Γλάρος" 

"...Η νύχτα ήταν υπέροχη, ήταν από κείνες τις νύχτες που μπορούν να υπάρχουν μόνο όταν είμαστε νέοι, αγαπητέ μου αναγνώστη. Ο ουρανός ήταν τόσο γεμάτος άστρα, τόσο φωτεινός, που κοιτάζοντάς τον, άθελά σου αναρωτιόσουνα: Είναι δυνατό να ζούνε κάτω από έναν τέτοιον ουρανό άνθρωποι κακοί και παράξενοι; και αυτή η ερώτηση είναι ερώτηση ενός νέου ανθρώπου, αγαπητέ μου αναγνώστη, πολύ νέου μάλιστα, μα μακάρι να την έστελνε και σε σας πιο συχνά ο Κύριος."

Λευκές Νύχτες – Φιοντόρ Ντοστογέφσκι

"... Η φτώχεια δεν είναι κακό πράμα, αυτό είναι αλήθεια. Ξέρω πως και η μέθη δεν είναι αρετή, κι αυτό πολύ περισσότερο είναι αλήθεια. Αλλά η εξαθλίωση, κύριέ μου – αυτή είναι κακό. Στη φτώχεια διατηρείτε ακόμα την ευγένεια των έμφυτων αισθημάτων σας, στην εξαθλίωση ποτέ και κανείς. Για εξαθλίωση δεν κυνηγάνε κανέναν με το μπαστούνι, αλλά τον παίρνουν με τη σκούπα από την ανθρώπινη κοινωνία για να τον ταπεινώσουν έτσι περισσότερο."

‘Έγκλημα και Τιμωρία – Φιοντόρ Ντοστογέφσκι

Η πανσέληνος από το νησί Βαλαάμ

«…Οι πεδιάδες διαδέχονταν άλλες πεδιάδες. Τα δάση τις τύλιγαν αδιάκοπα. Η διαδοχή αυτών των εκτάσεων είχε μια συντονισμένη αρμονία. Το μόνο που επιθυμούσε κανείς ήταν να ονειρεύεται και να συλλογίζεται το μέλλον.»

Μπορίς Παστερνάκ - "Δόκτωρ Ζιβάγκο"

«…Από τον κήπο, η μοσχοβολιά από το αναμμένο σαμοβάρι εξουδετέρωνε τη μυρωδιά απ’ τον καπνό και τα ηλιοτρόπια. Από το παράσπιτο τους έφεραν κρέμα, βατόμουρα και μικρά γλυκίσματα. Ένας αγκαθωτός φράχτης από αγριοφράουλες χώριζε το μικρό κήπο του επιστάτη από το αρχοντικό του ιδιοκτήτη και το υπόλοιπο πάρκο με τις λίμνες και τη βλάστηση. Κάθε τόσο τα σπουργίτια, έκαναν τις αγριοφράουλες να θροΐζουν και ο ήχος αυτός έμοιαζε με ρυάκι κάτω απ’ τα πόδια τους.»

Μπορίς Παστερνάκ - "Δόκτωρ Ζιβάγκο"

Οι ξύλινες εκκλησίες της Βόρειας Ρωσίας που προστατεύει η Unesco

Ξύλινες εκκλησίες - προστατεύομενη πολιτιστική κληρονομιά της Ρωσίας
Τα σανίδια με τα οποία είναι φτιαγμένες δεν τοποθετούνται κάθετα αλλά οριζόντια και δεν χρησιμοποιούνται καθόλου καρφιά. Κτίστηκαν με διαταγή του πρίγκιπα Βλαντιμίρ, το 988 όταν αυτός ασπάστηκε τον χριστιανισμό. Όλες βρίσκονται στην Βορειοδυτική Ρωσία στην περιοχή των μεγάλων λιμνών Λάντογκα και Ονέγκα. Αν και πρόκειται για αριστουργήματα αρχιτεκτονικής, σήμερα βρίσκονται στα όρια της καταστροφής, εγκαταλελειμμένες στις άγριες καιρικές συνθήκες.

« Ο Ρασκόλνικοφ βγήκε από το υπόστεγο και πήγε στην άκρη το ποτάμι, κάθισε σ’ ένα σωρό από κούτσουρα, και κοίταζε το πλατύ κι έρημο ποτάμι, αγνάντευε την απεραντοσύνη που απλωνόταν πέρα από την ψηλή όχθη. Εκεί, στην ηλιόλουστη απέραντη στέπα ξεχώριζαν σαν μαύρα στίγματα οι καλύβες των νομάδων. Εκεί πέρα ήταν η ελευθερία και ζούσαν άλλοι άνθρωποι, τελείως διαφορετικοί από τους ντόπιους, τους κρατούμενους, πέρα κει ο χρόνος, λες και είχε σταματήσει, λες και δεν είχε περάσει ακόμα η εποχή του Αβραάμ με τα κοπάδια του.

Έγκλημα και Τιμωρία – Φιοντόρ Ντοστογέφσκι

« Η ποίηση είναι η γλώσσα των θεών!

Αυτό κανείς δεν το επανέλαβε, αυτό το είπαμε όλοι μαζί και ο καθένας χωριστά, ξανά και ξανά. Ένα κοριτσάκι τριών ετών, έχοντας ακούσει για πρώτη φορά ένα ζωντανό ποιητή, ρώτησε τη μητέρα του: “Είναι ο Θεός που μιλάει;”

Το κοριτσάκι δεν καταλάβαινε τίποτα, αφού ο ποιητής δεν τραγουδούσε. Ο ποιητής μιλούσε, μόνο που μιλούσε διαφορετικά και αυτό το διαφορετικά ήταν που υποχρέωσε το κοριτσάκι να σωπάσει.

Το κοριτσάκι αναγνώρισε την θεότητα.»

Μαρίνα Τσβετάγιεβα – Η ιστορία μιας αφιέρωσης

«…Τα πάντα ήταν υπέροχα! Ολόγυρα το καθαρό κελάηδισμα των φλώρων, σε τρεις τόνους με παύσεις, υγρό σαν τον ήχο από φλογέρα που διαποτίζει την περιοχή. Κάθετα στερεωμένο, χαμένο στον αέρα το άρωμα των λουλουδιών, καρφωμένο από τον καύσωνα, ακινητούσε στις πρασιές.»

Μπόρις Παστερνάκ "Δόκτωρ Ζιβάγκο"

Μονή του Βαλαάμ 

"...Κι εγώ αγαπούσα, κι η ανάσα

της αϋπνίας νωρίς το πρωί

από το πάρκο κατέβαινε στο φαράγγι, στα σκοτεινά

πετούσε γρήγορα πέρα από το αρχιπέλαγος

των λειμώνων, που βυθίζονταν στην κουρελιασμένη ομίχλη,

στην αψιθιά, στη μέντα και στα ορτύκια.

Και αμέσως δυσκόλευε της λατρείας η ορμή,

μεθούσε, σα φτερούγα, καμένη από σκάγια,

και χτυπιόταν στον αγέρα, και πάθαινε ρίγη,

Και παράσερνε τη δροσιά στα χωράφια..."

"...Κι εγώ αγαπούσα, κι εκείνη προς το παρόν

μπορεί να είναι ζωντανή. Ο καιρός θα περάσει,

και κάτι το μεγάλο, σα φθινόπωρο, μια φορά

(όχι αύριο, ίσως, αλλά κάπως αργότερα)

θ’ ανάψει πάνω από τη ζωή, σαν λάμψη, με ευσπλαχνία

πάνω από το πυκνό δάσος, πάνω από την ανοησία των νερόλακκων, μαραζώνοντας

σα βατράχια από τη δίψα 

πάνω στο κύμα των λάκκων που μοιάζει

με το ρίγος του λαγού, με τα μουστάκια πλεγμένα σα ψάθα

της φυλλωσιάς του προηγούμενου χρόνου 

πάνω από το θόρυβο, που μοιάζει

με ψεύτικο σπάσιμο του κύματος αυτών που ζήσαμε. 

Κι εγώ αγαπούσα, και ξέρω: όπως τα υγρά βοσκοτόπια

από αιώνες υπάρχουν στους πρόποδες του χρόνου,

έτσι και κάθε καρδιά  έχει ως βάση τον έρωτα

την ανατριχιαστική είδηση των κόσμων στο προσκεφάλι..."

Ανατολή ηλίου στον παγωμένο κόλπο του νησιού Βαλαάμ 

"...Κι εγώ αγαπούσα, κι αυτή είναι ακόμη ζωντανή.

Όλα όπως και τότε, κυλούσαν σ’ εκείνο το αρχικό τραύμα,

στέκονται τα χρόνια, εξαφανιζόμενα πίσω από την ακρούλα

της στιγμής. Είναι το ίδιο λεπτή εκείνη η μεθόριος.

όπως και πριν το παλιό φαίνεται παλιότερο.

όπως και πριν, τραβηγμένα από τα πρόσωπα των αυτοπτών

παραλογίζονται τα περασμένα, υποκρινόμενα που δε γνωρίζουν

ότι εκείνη δε ζει πια μαζί μας,

Και είναι νοητό αυτό; Συνεπώς, σημαίνει, και ευθέως

όλη η ζωή απομακρύνεται, και δεν μακραίνει

ο Έρωτας, της έκπληξης ο στιγμιαίος φόρος υποτέλειας; "

Μπόρις Παστερνάκ 1916 - 1928

Μετάφραση από τα ρωσικά Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης ©

Ο ίδιος κόλπος στο νησί Βαλαάμ χωρίς πάγους. 

"Τι να κάνουμε όμως, πρέπει να ζήσουμε !

Θείε Βάνια, θα ζήσουμε. Θα περάσουμε μέρες και μέρες αμέτρητες, τη μια μετά την άλλη, μεγάλα, ατέλειωτα βράδια. Θα υποφέρουμε καρτερικά τις δοκιμασίες που θα μας στείλει η μοίρα. Θα δουλεύουμε για τους άλλους και τώρα και στα γεράματά μας χωρίς ανάσα, και όταν έρθει η ώρα μας θα πεθάνουμε αγόγγυστα, κι εκεί απ’ τον τάφο θα πούμε πως υποφέραμε, κλάψαμε, πικραθήκαμε και ο Θεός θα μας λυπηθεί, κι εμείς θείε, αγαπημένε μου θείε, θα δούμε μια ζωή ολοφώτεινη, υπέροχη, αρμονική, θα χαρούμε, και τις σημερινές μας δυστυχίες θα τις δούμε τότε με συγκίνηση, με χαμόγελο – και θ’ αναπαυτούμε."

Αντόν Τσέχωφ  «Θείος Βάνιας» 

«…Η όχθη της λιμνούλας ήταν γεμάτη νούφαρα. Το πέρασμα της βάρκας τα έσκιζε με ένα θόρυβο ξερό. Στα σημεία που σκίζονταν, το νερό ξεπρόβαλε από κάτω σαν χυμός από καρπούζι, όταν το χαράζεις με το μαχαίρι. Το αγόρι και το κορίτσι άρχισαν να κόβουν τα νούφαρα, τραβώντας μαζί τον ίδιο μίσχο, που ήταν γερός κι ανθεκτικός σαν λάστιχο. Το λουλούδι τους έκανε να πλησιάσουν και τα κεφάλια τους κουτούλησαν. Η βάρκα τραβήχτηκε προς τα έξω όπως το ψάρι στην πετονιά. Οι μίσχοι απ’ τα νούφαρα πλέκονταν μεταξύ τους και βυθίζονταν. Τα λευκά άνθη με τη φωτεινή σα ματωμένο κρόκο καρδιά εξαφανίζονταν κάτω απ’ το νερό και ύστερα αναδύονταν και πάλι.

Ο Νίκα θυμήθηκε τη μαγική μεγαλοπρέπεια της νύχτας, την ανατολή του ηλίου και την πρωινή του παντοδυναμία, όταν έδινε διαταγές στη φύση κι εκείνη υπάκουε. Τι διαταγή να έδινε τώρα; Τι ήταν εκείνο που θα ήθελε περισσότερο από κάθε τι στον κόσμο; Κατάλαβε πως ήταν να ξαναπέσει κάποτε στο νερό με τη Νάντια.»

Μπόρις Παστερνάκ "Δόκτωρ Ζιβάγκο"